Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (dalej: ustawa lustracyjna) obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego mają osoby, o których mowa w art. 4 ustawy, urodzone przed dniem 1 sierpnia 1972 roku.
Art. 4 pkt. 17 stanowi, że osobami pełniącymi funkcje publiczne są organ i członek organu jednostki samorządu terytorialnego, organu związku jednostek samorządu terytorialnego oraz organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy. Przepis nie precyzuje czy zastępca wójta mieści się w desygnacie sformułowania „członek organu jednostki samorządu terytorialnego”.
Wobec braku definicji „członka organu j.s.t.” należy odwołać się do regulacji ogólnej. Zgodnie z art. 11a ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), organami gminy są rada gminy oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta). Nie wymienia się tutaj zastępcy wójta. Analizując treść art. 26a u.s.g., który stanowi podstawę do powoływania i odwoływania, w formie zarządzenia, zastępców przez wójta, w zw. z art. 11a u.s.g oraz przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.). doktryna stoi na stanowisku, iż „pojęcie organów j.s.t. obejmuje organy gminy, powiatu, województwa, związków gmin, związków powiatów, wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę, marszałka województwa oraz kierowników służb, inspekcji i straży działających w imieniu wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty lub marszałka województwa, a ponadto samorządowe kolegia odwoławcze (art. 5 § 2 pkt 6 k.p.a.). Do grupy tej nie zalicza się zastępcy wójta, nie jest on bowiem organem gminy (jest nim wójt i rada gminy).”[1].
Argumentem za tą interpretacją jest art. 8 pkt. 16 ustawy lustracyjnej. Stanowi on, iż właściwym organem do przedłożenia oświadczenia lustracyjnego jest w stosunku do osób kandydujących na funkcję publiczną, o której mowa w art. 4 pkt 17 – w stosunku do osoby ubiegającej się o funkcję organu lub członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz członka organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy, pochodzącego z wyborów powszechnych – właściwa komisja wyborcza; w stosunku do pozostałych osób – właściwy wojewoda. Wynika z tego, że uznając, iż zastępca wójta jest członkiem organu j.s.t., to właściwym organem do przedłożenia oświadczenia lustracyjnego będzie właściwa komisja wyborcza. Jednak zastępca wójta nie pochodzi z wyborów powszechnych – powołuje go na to stanowisko wójta zarządzeniem (art. 26a ust. 1 u.s.g.). Skoro więc nie pochodzi z wyborów, to nie istnieje właściwa dla niego komisja wyborcza. Jeżeli chodzi o status prawny, to zastępca wójta jest pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie powołania w urzędzie gminy (art. 2 i 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych).
Art. 27 pkt 2 u.s.g., stanowi o zakazie łączenia funkcji wójta i jego zastępcy z członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta. Odczytując literalnie ten przepis dochodzi się do wniosku, iż wójt i jego zastępca nie są członkami organu j.s.t. (wójt jest organem, a zastępca pracownikiem samorządowym), ponieważ w przeciwnym wypadku przepis stanowiłby, że wójt i zastępca nie mogą łączyć swoich funkcji z członkostwem w innych organach j.s.t., ponieważ obecne brzmienie przepisu wykluczyłoby ich ze sprawowania swoich funkcji. Wydaje się, że określenie „członek organu j.s.t.” odnosi się do organów stanowiących samorządu (rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa), a na innych poziomach samorządu do członków zarządu powiatu i województwa. Na przykładzie powiatu – zarząd jest organem na mocy art. 26 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, zgodnie z ust. 2 tego przepisu w skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie.
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 342 z późn. zm.).
– Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 40 z późn. zm.).
– Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1526 z późn. zm.).
– Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 530).
[1] J. Czerw [w:] Ustawa o samorządzie gminnym, red. P. Chmielnicki, Warszawa 2022, art. 26(a).