Ustawa o likwidacji niepodjętych depozytów (dalej: u.o.l.n.d.) reguluje zasady i tryb likwidacji niepodjętych depozytów znajdujących się w dyspozycji jednostek sektora finansów publicznych, a zatem także w Ośrodkach Pomocy Społecznej prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Duże znaczenie w tej kwestii będzie miało orzecznictwo sądowe.
Ogólnie uprawnienie Domów Pomocy Społecznej do przechowywania depozytów wynika z § 5 ust. 1 pkt 3 lit. h rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej. DPS, niezależnie od typu, świadczy usługi wspomagające, polegające m.in. na zapewnieniu bezpiecznego przechowywania środków pieniężnych i przedmiotów wartościowych. W wyniku złożenia przedmiotu przez pensjonariusza do depozytu oraz jego przyjęcia przez dom pomocy społecznej dochodzi do nawiązania relacji umownej przechowania lub umowy depozytu nieprawidłowego (art. 835-845 kodeksu cywilnego.).
Ustawa o likwidacji niepodjętych depozytów stanowi, że depozyt może zostać odebrany jednie przez uprawnionego do odbioru depozytu. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 15.09.2017 r., III CZP 39/17, OSNC 2018, nr 7-8, poz. 69., „jeżeli osoba uprawniona do odbioru depozytu zmarła, jej spadkobierca jest uprawnionym w rozumieniu przepisów art. 6 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów”. Z tego wynika, że warunkiem koniecznym wydania przedmiotu depozytu jest udowodnienie przez wnioskującą o odbiór depozytu osobę, że jest spadkobiercą zmarłego. Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł, iż „w postępowaniu o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu sąd nie opiera się bowiem tylko na twierdzeniach wnioskodawcy, że prawo do odbioru przysługuje wskazanemu uprawnionemu, ale jest obowiązany ustalić, kto jest tą osobą, a więc kto jest spadkobiercą. Należy przyjąć, że wydanie depozytu po śmierci może nastąpić tylko na podstawie orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia.” (Postanowienie SO w Łodzi z 6.09.2021 r., III Ca 1116/20, LEX nr 3322499.).
Jak z tego wynika, do wydania przedmiotu depozytu wymaganym jest przedstawienie przez spadkobiercę orzeczenia o stwierdzeniu nabyciu spadku lub poświadczenia dziedziczenia. Bez okazania jednego z tych dokumentów DPS powinien odmówić wydania przedmiotu depozytu i poinformować o konieczności spełnienia wskazanego warunku.
Warto nadmienić, że DPS jest zobowiązany do poszukiwania spadkobiercy uprawnionego. Art. 6 ust. 1 u.o.l.n.d. ustanawia tryb wezwania uprawnionego do odbioru depozytu. Obowiązuje on przechowującego depozyt do wezwania uprawnionego w terminie 3 lat od dnia doręczenia wezwania do odbioru uprawnionemu lub wezwania dokonanego przez wywieszenie na tablicy informacyjnej w siedzibie przechowującego depozyt na okres 6 miesięcy (art. 6 ust. 5 u.o.l.n.d.) i pouczenia go o skutkach jego niepodjęcia. „Jeżeli między złożeniem depozytu a wniesieniem wniosku o likwidację depozytu doszło do zmiany osoby uprawnionej do jego odbioru, to we wniosku o stwierdzenie likwidacji depozytu należy wskazać podmiot aktualnie uprawniony. Oznacza to także, że zarówno na przechowującym, jak i na sądzie spoczywa szczególny obowiązek ustalenia osoby uprawnionej do odebrania depozytu, gdyż można zakładać, że taka osoba może nie wiedzieć o istnieniu depozytu pozasądowego.” (Uchwała SN z 15.09.2017 r., III CZP 39/17, OSNC 2018, nr 7-8, poz. 69.).
Jeżeli przedmiotem depozytu są dokumenty osobiste zmarłego, które mogą zawierać jego dane osobowe, to należy przypomnieć, że zgodnie motywem 27 RODO, nie ma ono zastosowania do danych osobowych osób zmarłych, więc nie dojdzie do niezgodnego z prawem udostępnienia spadkobiercy danych osobowych zmarłego.
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz. U. Nr 208, poz. 1537 z późn. zm.).
– Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).
– Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 734 z późn. zm.).
– Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE. L. z 2016 r. Nr 119, str. 1 z późn. zm.).